قسمت دوم ضرب المثل های سبزدشت

ا

اَ آسیابونی که دُر رُفتی چِه کار به سنگ یُ مُن نیم مُنیش داری.

A âsyabuny ke dar rafty ce kar be sange yaman nymmanyŝ dâry.

از آسیبانی که بیرون رفتی، چه کار به سنگ یک من یا نیم من آن داری.

در بیان این که وقتی مسئولیت کاری با شما نیست در آن دخالت مکن.

ا

اَ آسیابونی که دُر رُفتی چِه کار به سنگ یُ مُن نیم مُنیش داری.

A âsyabuny ke dar rafty ce kar be sange yaman nymmanyŝ dâry.

از آسیبانی که بیرون رفتی، چه کار به سنگ یک من یا نیم من آن داری.

در بیان این که وقتی مسئولیت کاری با شما نیست در آن دخالت مکن.



اَ اِو مُسکَه می گیره.

A ew maske mygyre.

از آب مسکه می گیرد.

در مورد کسی که از امکانات کم حداکثر استفاده را می کند.



اَ اون شَلاّتَه ها یه

A uw ŝallâtahâye.

از آن شارلاتان ها است.

در مورد افراد پر سر و صدا و بی حیا به کار می رود.



اَ بی کَفَنی زِندُه یُم.

A by kafany zendayam.

از بی کفنی زنده هستم.

در بیان شدت فقر به کار می رود.



اَ حُرومیش بگذَر به حُلالیش می رُسی.

A haromyŝ bogozar be halâlyŝ my rasy.

ازحرامش بگذر به حلالش می رسی.

در مقام نصیحت به کسی که طمع به مال حرام دارد به کار می رود.



اَحمُدُک خیلی جوهو بید اِوله اَم در اُوُرد.

Ahmadak xeyly juhuw byd ewle am darovord.

احمد خیلی زیبا بود آبله هم بیرون آورد.

در مورد افراد زشت به کار می رود.



اَحمدک ملا نمی رُف بردنیش.

Ahmadak molla namyraf bordanyŝ.

احمد ملا نمی رفت او را به ملا بردند.

در مورد افراد تنبل که باید آنها را مجبور به کارکرد، به کار می رود.



اَ خِجالت اِو شدم.

A xejâlat ew ŝodam.

ازخجالت آب شدم.

در بیان نهایت خجالت و کم رویی.



اَ خُما پر بابِوو آشای خش می پزه مامِوو.

A xomâ pora bâbewu âŝâye xaŝ mypaze mâmewu.

با وجود این که آرد ها خراب است، مادر آش های خوشمزه می پزد.

در بیان این که می شود از مواد اولیه خراب هم چیز خوب به عمل آورد به کار می رود.



اَخودم خُفتُ کُلا، اَ مُردم رو بُر مُلا.

A xodam xofto kolâ, a mardom ru bar malâ.

از خودم پنهان باشد، از مردم پیدا و نمایان باشد.

در تقبیح کسی که عیب خود را پوشانده و عیب دیگران را باز گو می کند به کار می رود.



اَ دیده چه دیدم که اَ کون دریده ببینم؟

Adyde ce dydam ke a kun deryde bebynam?

ازچشمم چه دیدم که از بی حیا و نا مرد ببینم؟

در بیان بی اعتنایی و بی اعتباری افراد بی تعهد به کار می رود.



اِرثی که ماماچه میاره، مرده شور می بره.

Ersy ke mamace myâre mordaâur my bare.

ارثی راکه ماما(قابله) می آورد، مرده شور می برد، مصداق: ترک عادت موجب مرض است. که درعدم امکان ترک عادت به کار می رود.



اَسر بِدِری کَلباسه، اَ تَگ بِبُری کلباسه.

A sar bedory kalbâse, a tag bebory kalbâse.

از سرپاره کنی یا از ته ببری کرباس است.

در بیان موارد خنثی که بود یا نبود آنها تفاوتی نکند به کار می رود.



اُشتر سُواری خَم خَمو نمی شه.

Oŝtor suwâry xamxamu namyŝe.

مصداق: شتر سواری که دولا دولا نمی شه، و همچنین ماه زیر ابر نمی ماند.

در رد پنهان کاری بیان می شود.



اِشکَمبه پُر باشه پر اَ جلّه شتر باشه.

Eŝkambe por bâŝe por a jalle ŝotor bâŝe.

شکم سیر باشد هر چند که از پشگل شتر پر شده باشد.

در بیان لزوم سیری شکم به کار می رود.



اِشکَم گُشنه اِو یخ می طَلَبه‌، کون بِر خنَه زَر بُرق می طلبه.

Eŝkame goŝne ewe yax mytalabe, kune beraxne zarbraq mytalabe.

شکم گرسنه آب سرد طلب می کند، تن برهنه زر ورق طلب می کند.

در بیان حال فقیری که طبع بلند داشته باشد به کار می رود.



اِشکَمیش مِث شالَکی قُدُرمی کَش میاره.

Eŝkamyŝ mese ŝâlaky qodromy kaŝ myyâre.

شکمش مثل شال قطرمی کش می آورد.

در بیان فرد پر خوری به کار می رود.



اُفتِو زیر اَبر نَمی مونه.

Oftew zyre abr namymune.

آفتاب زیر ابر نمی ماند.

در بیان این که روزی حقیقت آشکارخواهد شد.



اُفتِو لِو بونه.

Oftew lew bune.

آفتاب لب بام است.

در مورد شخص پیر به کار می رود.



اَگَه پُنا اَم اِوِس شَه، بِرابَُر می زایَه.

Aga panâ am ewes ŝe,berâbar my zâye.

اگر پنهانی هم آبستن شود، برابر وضع حمل می کند. مصداق: ماه زیر ابر نمی ماند.

ن، ک؛ به اُفتِو زیر اَبر نَمی مونه .



اَگَه(چنان نکنم) اِسمُمّ می گَردونم

Age … esmamo mygardunam.

اگر(چنان نکنم) اسمم را عوض می کنم.

در بیان تهدید به کار می رود.



اَگَه چیزخوبی بید به منِ کوریش نمی دادن.

Age cyze xuby byd be mane kuryŝ namydâdan.

اگر چیز خوبی بود او را به من کور نمی دادند.

در اعتراض به تعریف و تمجید بی مورد از کسی یا چیزی به کار می رود.

گویند: نزد مرد کوری که تازه ازدواج کرده بود از همسرش تعریف و تمجید می کردند و مرد کور در جواب گفت: «اگر چنین زنی بود که شما تعریف می کنید او را به من که کور هستم نمی دادند».



اَگه صد سال اَ بی گوشتی بمیرم کلاغ پیر قبرسون نگیرم.

Age sad sâl a by guŝty bemyram kalâĝe pyre qabreson nagyram.

اگر صد سال هم از نخوردن گوشت بمیرم هرگز کلاغ پیر مردنی را نگیرم.

در مورد رغبت نداشتن به چیزی یا کسی به کار می رود.



اَگَه کَسیرُ خواسی خوبی کنی طِوری خوبی کن که نَفَمُه اَگَنَه نمی گُذاره.

Age xâsy kasyro xuby kony tewry xuby kon ke nafame agane namy gozâre.

اگر خواستی کسی را خوبی کنی طوری خوبی کن که نفهمد و گرنه اجازه نمی دهد.

در تقبیح قدرنشناسی بیان می شود.



اَگَه(چنان نکنم) نطفه پدرم نیسُم.

Age … notfe pedaram nysam.

اگر چنان نکنم از نطفه پدرم نیستم.

ن، ک؛ به اگه(چنان نکنم) اسمم عوض میکنم.



اَگَه من سارونم می دونم اُشتُرامُ کُجُ بُخُفتونم.

Age man sârunam mydunam oŝtoramo kojo boxoftunam.

اگر من ساربانم می دانم شترهایم را کجا بخوابانم، مصداق: اگر علی ساربان است می‌دا ند شترهایش را کجا بخواباند.

در بیان تسلط برکار به کار می رود.



اَگَه یُ قُلیشَم بِگیرُه بُرا هُف پّشتِتَم بُسُه.

Age ya qolyŝam begyre barâ haf poŝtetam base.

اگر یکی از قل های آن هم بگیرد برای هفت پشتت بس است.

در تأیید کیفیّت کار بیان می شود.

گویند: شخصی در حرم رضوی به یک نفر قاری گفت: «برای امواتم قران بخوان»، قاری مقداری قران قرائت کرد و دیگر نخواند، مشتری به وی اعتراض کرده و گفت: «این چه قران خواندنی است»، قاری این ضرب المثل را به کار برد.



اِمرو اَ دُندُه چُپ بّلَن شده.

Emru a dande cap bolan ŝode.

امروز از دنده چپ بلند شده است.

در بیان بد بیاری یا کج خلقی به کار می رود.



اَ منِ سینه کَندُه چِش می خِی.

Amane syne kande ceŝ myxei.

از من سینه کنده(بی چیز، فقیر) چه چیز می‌خواهی.

در اعتراض به درخواست کسی که چیزی طلب کند به کار می رود.



اُنرو کَه تو می رُفتی مّلا، من داشتم بُر می گشتم.

Uonru ke to myrafty mollâ man dâŝtam bar mygaŝtam.

آن روزی که تو می رفتی ملا(مکتب) من داشتم بر می گشتم.

در بیان ادعای داشتن معلومات در مقابل رقیب به کار می رود.



اُنرو که های های می کِدی حالُ وای وایِ اُونُ بُکُن.

Uonru ke hây hây my kedy hâlo vây vâye uono bokon.

آنروز که های های می کِردی حالا وای وای آن را بکن.

در بیان تحمل سختی بخاطر خوش گذرانی های گذشته به کار می رود.



اِ و آَشکُو می کُنه.

Ew aŝku my kone.

اشک می ریزد.

کنایه از نرمک نرمک گریه کردن است.



اِو بُر زَمینِ بُلند نَمی گیرُه.

Ew bar zamyne boland namygyre.

آب بر زمین بلند نمی رود، مصداق: افتادگی آموز اگر طالب فیضی، هرگز نخورد آب زمینی که بلند است.

در تقبیح کبر و غرور به کار می رود.



اِو بَُر کُرتِ خاطِرجُم باد می رُه.

Ew bar korte xater jam bâd myre.

آب برکرت مطمئن هرز می رود.

در ذم اطمینان بیش از حد به کار می رود.



اِو تو کُت مور اُفتیدُه.

Ew tu kote mur oftyde.

آب در سوراخ مورچه افتاده است.

در مورد گروهی که بخاطر مسئله ای شتابزده شوند به کار می رود.



اِو درِ خونُه تلخُه.

Ew dare xune talxe.

آب در خانه تلخ است.

در بیان این که تا انسان از نعمتی بر خوردار است قدر آن را نمی داند.



اِو غُورُه می گیرُه.

Ew qure my gyre.

آب غوره می گیرد.



ن، ک؛ به او اشکو می کنه.



اِو قاتیش گا مّرغو وُه.

Ewqâtyŝ gâ morĝuwe.

اوقاتش گه مرغی(تلخ) است.

در مورد شخص ناراحت به صورت تحقیر به کار می رود.



اَوَل تو.

Aval to.

در مقام تمسخر به کسی که توی حرف دیگری می پرد گفته می شود.

گویند: زنی به آتش فوت می کرد که ناگهان از او بادی خارج شد فوری پشت خود را به طرف آتش گرفت و گفت: «اول تو».



اِومُون تویَ جویی نَمی رَه.

Ew mun tu ya juyy namyre.

آب ما توی یک جوب نمی رود.

در بیان عدم سازش با دیگری به کار می رود.



اَ هُر دُری دُر مّوندُه.

A har dary dar munde.

از هر دری باز مانده: مأیوس شده.

در بیان گره خوردن و بن بست کار به کار می رود.



اَ هیزی چّفون گُرگِ آدُمخوار پیدا می شَه.

A hyzyye cofuw gorge âdamxâr peydâ myŝe.

از هیزی چوپان گرگی پیدا می شود که انسان را هم می خورد.

در بیان این که از تساهل و تسامح است که افراد سود جو رشد می کنند.



این خَنجُر تو و اینَم گردن من.

Eyn xanjare tovo eynam gardane man.

این خنجر تو و این هم گردن من.

در بیان بی اهمیّت شمردن تهدید طرف مقابل به کار می رود.



اینقَدُه دارُم غَم توشَه، که عاشُقی توش فراموشَه.

Eyqade dâram ĝame tuŝe,ke âŝoqy tuŝ farâmuŝe.

اینقدر غم توشه دارم که عاشقی را فراموش کرده ام.

در بیان فشار زندگی که انسان را از کارهای دیگر باز دارد.



اینَم مُویزو بی دُمی نی.

Eynam mavyzu bydomy ny.

اینهم مویز(کشمش) بی دمی نیست.

در مورد کسی که ظاهری آرام داشته ولی گاهی شیطنت کند به کار می رود.